Tarihimiz Yıkıldı: Hatay’ın Antakya ve İskenderun İlçelerinde Depremde Hasar Alan Değerli Binalar

Her taşında Anadolu topraklarının binlerce yıllık tarihinin izlerini taşıyan mozaikler gibi farklı etnik kültür ve inançlardan insanların bir arada yaşadığı en nadide yapılar ne yazık ki depremle birlikte paramparça oldu.

23 asırlık bir geçmişe sahip olan ve her dinden insanın bir arada yaşaması nedeniyle günün belirli saatlerinde ezan, çan ve top seslerinin iç içe geçtiği Hatay, depremden en çok etkilenen illerimizden biri oldu.

İyi ki paylaşmış, çünkü depremin etkisiyle bu pahalı objelerin birçoğundan geriye sadece fotoğraf ve enkaz kalmış.

Antakya’nın Kapıları sayfası ve diğer sosyal medya kullanıcılarının paylaştığı fotoğraflarla Hatay’ın Antakya ve İskenderun ilçeleri başta olmak üzere deprem sonrası hasar gören tarihi yapılara bir göz atalım…

Binayı 1900 yılında yaptıran ve 1908 yılında kullanıma hazır hale getiren kişi Rıfat Bereket’tir. Binanın mimarisi, İstanbul’daki sarayların ve büyük konakların minyatür halidir. İstanbul’da plan ve projeler yapıldı. Tüm dış balkonların maketi Osmanlı Saraylarının balkon tipi olup taş oymadır.

“Bir uçtan bir uca köşk yaptım,

İçinde üç gün üç gece uyumadım.’

Türkiye’nin ilk camisi olarak bilinen 14 asırlık bu tarihi yapı, Antakya’nın Müslüman Araplar tarafından alındığı 638 yılında inşa edilmiştir. Kurtuluş Caddesi üzerinde bulunan nadide cami, adını Hz. İsa’nın elçilerine inanın ve bu uğurda canını veren Habib-i Neccar’dan (marangoz) alın.

1927 yılında Fransız mimar Leon Benju tarafından sinema salonu olarak yaptırılan tarihi yapı, 1938 yılında Hatay Devleti’nin kurulmasıyla birlikte meclis binası olarak kullanılmıştır.

29 Haziran 1939’da devletin yasama organı olan Hatay Devleti, 22’si Türk olmak üzere 40 üyesiyle Millet Meclisi’nin aldığı kararla Türkiye’ye katıldı ve Hatay il oldu.

Bundan sonra yıllarca çok farklı amaçlarla kullanılan yapı en son kültür sanat merkezi olmuştur.

Fransızlar Antakya’dayken elçilik ve banka olarak kullanılan yapı, 2000 yılında Güney Koreli bir Metodist Kilisesi tarafından Protestan Kilisesi olarak kabul edildi. Kilisenin giriş kapısındaki Türkçe, İngilizce ve Korece yazılmış levhalarda , Haziran 2000’de açıldı.

Bahçede, beyaz köfte taşından yapılmış giriş kısmı, sivri kemerli kapılar, cephe manzarasının iki yanında dikdörtgen pencere, üst katlarda dikdörtgen söveli üç pencere bulunmaktaydı.

Aslen ahşap olan kilise 1872 yılındaki depremde yıkılmış ve yanmıştır. Yangına yere dökülen kandillerin ahşap mimariyi tutuşturması neden olduğu iddia edildi.

Yanan kilise binasının yerine yapılan yeni bina, taş oyma ustalığıyla Bizans Mimari Üslubu’nun çok uygun bir örneğini yansıtıyordu.

Anadolu Katolik Kilisesi’nin merkezi olan ve yapımı 13 yıl süren 152 yıllık tarihi İtalyan Latin Katolik Kilisesi’nin ayin ve cenaze törenlerinin yapıldığı alanın neredeyse tamamı yıkıldı.

Hatay’ın Ermeni köyü Vakıflı’daki Meryem Ana Kilisesi depremlerde hasar gördü. 130 kişinin yaşadığı köyde can kaybı yaşanmadı. Muhtar Berç Kartun, Vakıflı’nın can kaybının yaşanmadığı ender yerlerden biri olduğunu söyledi. Tarihi Meryem Ana Kilisesi ile köy okulunun dış duvarı ve iç kısımları hasar gördü.

Kapısında Davut Yıldızı (altı köşeli yıldız) amblemi bulunan Antakya Sinagogu, bir zamanlar Roma Caddesi olarak bilinen Kurtuluş Caddesi üzerinde, Fransızlar döneminde yapıldığı söylenen binalar sırasının ortasında yer alıyor. . Yaklaşık 200-250 yıl önce Beyrut ve Halep’ten gelen yardımlarla yapıldığı sanılıyor.

Midraş’ın (küçük sinagogun) kapısındaki ‘Bu mesken merhum Yitshak Swid adına 5650’de (1890) yapılmıştır’ yazısı bilinen en eski tarihi verir.

Affan Mahallesi’nde Kurtuluş Caddesi üzerinde yer alan Affan (İnci) Kahvesi, 1911 yılında Fuat Sahilli tarafından yaptırılan ve 1913 yılında bitirilen iki katlı taş binanın alt katındadır.

Halepli Fransız mimar ve taş ustalarının eseri olan kahve gibi taş işçiliği olarak tasarlanmış ve ortada 2 ana sütun ile ayakta tutulmuştur. Kafenin inşaatı sırasında Roma Dönemi’nden kalma su dolu kuyular bulundu.

Depremde hafif hasar gören Arkeoloji Müzesi 19 bin yıllık yaşamın izlerini taşıyor.

Hatay’ın ticaret merkezi olan ve Osmanlı dönemi loncalarını hatırlatan Uzun Çarşı, Belediye Meydanı’na kadar uzanan genişliğiyle çeşitli iş kollarını içinde barındırıyor.

Klasik el sanatlarından yemek, giyim ve kalaycılığa kadar her türlü mesleğin icra edildiği çarşı, depremde maalesef hasar gördü.

Son olarak kendisine ve tüm depremzedelerimize başsağlığı diliyor, paylaşımları için teşekkür ediyoruz.

Önce halkımızın yaralarını saracağız; O zaman hiç şüphesiz bu topraklara geri döneceğiz ve tarihimizi yeniden inşa edeceğiz.